ความแตกต่างของกลไก JBC, GBC และ RBC ช่วยแก้ไขปัญหาชายแดนไทย-กัมพูชาอย่างไร
ปัญหาความสัมพันธ์ระหว่างไทยและกัมพูชายังคงร้อนแรงต่อเนื่อง แม้ว่าจะมีการทำข้อตกลงหยุดยิงทันทีโดยไม่มีเงื่อนไขหลังเที่ยงคืนวันที่ 29 ก.ค. ที่ผ่านมาไปแล้วก็ตาม โดยปัจจุบัน ไทยกับกัมพูชามีกลไกความร่วมมือในประเด็นชายแดนร่วมกัน 3 ระดับหลัก ได้แก่
1. JBC
กลไกการหารือภายใต้คณะกรรมาธิการเขตแดนร่วมไทย – กัมพูชา (Joint Boundary Commission – JBC) เป็นกลไกทวิภาคีที่สำคัญในการหารือกันทางเทคนิคและข้อกฎหมายระหว่างประเทศซึ่งจัดตั้งขึ้นตามบันทึกความเข้าใจ (Memorandum of Understanding – MOU) ว่าด้วยการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบกปี 2543 เพื่อทำการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบกของทั้งสองประเทศให้เป็นไปตามสนธิสัญญาสยาม – ฝรั่งเศส
ประธานร่วม JBC คนปัจจุบัน คือ
นายประศาสน์ ประศาสน์วีระชัย อดีตเอกอัครราชทูตไทย ที่ปรึกษากระทรวงการต่างประเทศด้านเขตแดน
นายลำ เชีย (Lam Chea) รัฐมนตรีรับผิดชอบกิจการชายแดน หัวหน้าสำนักงานเลขาธิการกิจการชายแดนแห่งกัมพูชา
โดยข้อกำหนดสำคัญของ MOU 2543 ในข้อ 5 กำหนดว่า “เพื่ออำนวยความสะดวกให้การสำรวจตลอดแนวเขตแดนทางบกร่วมกันเป็นไปอย่างมีประสิทธิผล หน่วยงานของรัฐและเจ้าหน้าที่ของหน่วยงานเหล่านั้นจะเดินข้ามแดนในพื้นที่ที่เห็นสมควรเพื่อเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมของพื้นที่ชายแดน เว้นแต่จะเป็นการเดินทางข้ามแดนระหว่างจุดบริการหลักร่วมเพื่อประโยชน์ในการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดน”
กรอบการดำเนินงานของ JBC คณะกรรมาธิการเขตแดนร่วมไทย – กัมพูชา ที่ประชุม JBC สมัยวิสามัญ เมื่อวันที่ 25 สิงหาคม 2546 ได้เห็นชอบ “แผนแม่บทและอำนาจหน้าที่ (TOR) ในการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบกร่วมไทย-กัมพูชา” โดยกำหนดแนวทางดำเนินการจำนวน 5 ขั้นตอน คือ
การพิสูจน์ทราบ ซ่อมแซม และจัดทำหลักเขตแดนจำนวน 73 หลัก
การจัดทำแผนที่ภาพถ่ายทางอากาศ (ยังไม่เริ่มดำเนินการ ต้องรอขั้นตอนที่ 1 เสร็จสิ้นก่อน)
การลากแนวที่จะเดินสำรวจ
การตรวจสอบภูมิประเทศ
วิธีการจัดทำหลักเขตแดน
ความสำเร็จที่ผ่านมาของ JBC ประกอบด้วย การเป็นกลไกที่ทั้งสองฝ่ายได้หารือในประเด็นเขตแดนอย่างลึกซึ้งและจริงจัง และก่อให้เกิดการสร้างสะพานมิตรภาพไทย-กัมพูชา ที่ตำบลท่าข้าม อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว ความแตกต่างของกลไก
2. GBC
คณะกรรมการชายแดนทั่วไป (General Border Committee – GBC) เป็นกลไกทวิภาคีระดับสูงของฝ่ายทหาร มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมไทยกับกัมพูชาเป็นประธานร่วมเพื่อหารือในการกำหนดแนวทางและมาตรการที่เหมาะสมเกี่ยวกับการส่งเสริมความร่วมมือและการรักษาความเรียบร้อยในพื้นที่ชายแดนของทั้งสองประเทศ
การประชุม GBC จัดขึ้นทุกปี โดยสลับกันเป็นเจ้าภาพ ซึ่งครั้งล่าสุด ไทยเป็นเจ้าภาพการประชุม GBC ครั้งที่ 17 เมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2568
3. RBC
คณะกรรมการชายแดนภูมิภาค (Regional Border Committee – RBC) เป็นกลไกระดับภาคีของฝ่ายทหาร มีแม่ทัพภาคหรือเจ้าหน้าที่เทียบเท่าเป็นประธานร่วม เพื่อหารือระดับพื้นที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการ การพัฒนา และการส่งเสริมความร่วมมือในการรักษาความเรียบร้อยในพื้นที่ชายแดน โดยแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ได้แก่
กองทัพภาคที่ 2 กับภูมิภาคทหารที่ 4 ของกัมพูชา ดูแลเขตแดนด้านภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (นครพนม อุบลฯ ศรีสะเกษ สุรินทร์ บุรีรัมย์)
กองทัพภาคที่ 1 กับภูมิภาคทหารที่ 5 ของกัมพูชา ดูแลเขตแดนด้านภาคตะวันออก (สระแก้ว)
กองบัญชาการป้องกันชายแดนจันทบุรีและตราด (กปช.จต.) กับภูมิภาคทหารที่ 3 ดูแลเขตแดนด้านตะวันออกตอนล่าง (จันทบุรี ตราด)
การประชุม RBC จัดขึ้นอย่างน้อยปีละสองครั้ง โดยสลับกันเป็นเจ้าภาพ โดยมีการประชุมของแต่ละส่วน ดังนี้
ในส่วนกองทัพภาคที่ 1 และภูมิภาคทหารที่ 5 ของกัมพูชา ไทยเป็นเจ้าภาพการประชุม RBC ครั้งที่ 30 เมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2567
ในส่วนกองทัพภาคที่ 2 และภูมิภาคทหารที่ 4 ของกัมพูชา กัมพูชาเป็นเจ้าภาพการประชุม RBC ครั้งที่ 25 เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 2567
ในส่วนกองบัญชาการป้องกันชายแดนจันทบุรีและตราด กับภูมิภาคทหารที่ 3 ของกัมพูชา กัมพูชาเป็นเจ้าภาพการประชุม RBC ครั้งที่ 26 เมื่อวันที่ 26 สิงหาคม 2567 ซึ่งเป็นการประชุม RBC ครั้งล่าสุด ความแตกต่างของกลไก
ซึ่งกลไกเหล่านี้มีไว้เพื่อให้คู่ขัดแย้งระหว่างประเทศได้มาเจรจาหาข้อตกลงร่วมกัน หลังจากนั้นก็ต้องมาดูว่ามีการดำเนินการตามการเจรจามากน้อยแค่ไหน
ที่มา : กระทรวงการต่างประเทศ shoujospain
